Umowa spedycji a umowa przewozu

Na rynku transportowym cały czas natrafiamy na podmioty posługujące się nazwami „firma przewozowa”, „firma spedycyjna”, „firma transportowa”. W potocznym rozumieniu pojęcia spedycji i przewozu stają się tożsame – nie potrafimy ich rozróżnić. W rzeczywistości oznaczają one coś innego.

W pierwszej kolejności sprawdźmy jak wygląda ich regulacja w Kodeksie cywilnym. Zgodnie  z art. 774 Kodeksu cywilnego: „Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie swojego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy”. Definicję spedycji znajdziemy w art. 794 kc: „Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem  w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem”.

Pojęcie spedycji jest znacznie szersze. Trafne kryterium rozróżnienia obu rodzajów działalności znajdziemy przykładowo w uzasadnieniu do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach  z dnia 18 kwietnia 2005 r. (I ACa 2051/04): „przyjęcie, że strona działa jako spedytor, a nie przewoźnik jest możliwe tylko wtedy, gdy w sposób wyraźny zobowiązuje się do zorganizowania przewozu. Podstawą bowiem odróżnienia umowy spedycji od umowy przewozu (których przedmiot jest zbliżony) nie jest rodzaj podejmowanych czynności, a treść zobowiązania. Z umową spedycji mamy zatem do czynienia tylko wtedy, gdy istotą zobowiązania jest organizacja przewozu, a nie jego wykonanie, nawet jeżeli przewóz jest wykonywany przez innego przewoźnika”.

Jakie czynności poza faktycznie wykonywanym przewozem składają się na pojęcie organizacji przewozu?

Przykładowo mogą to być: przygotowanie przesyłki do przewozu (opakowanie, znakowanie, ważenie itp.), ubezpieczenie przesyłki na czas przewozu, podejmowanie czynności, których celem jest zabezpieczenie praw dającego zlecenie, pomoc w załatwianiu kwestii celnych, magazynowanie towaru, pomoc w znalezieniu przewoźnika, konwojowanie, sporządzenie dokumentów przewozowych. Spedytor może osobiście wykonywać transport. W zakresie, w którym spedytor sam przewozi towar – ponosi odpowiedzialność tak samo jak przewoźnik. Tymczasem przewoźnik odpowiada tylko za przemieszczenie towaru na trasie z punktu A do punktu B. Ponosi odpowiedzialność za towar od załadunku do jego wydania. Spedytor odpowiada za wszystkie czynności, do których zobowiązał się w umowie z klientem, w tym za wybór przewoźnika. Należy pamiętać, że sam fakt zlecenia przez jednego przewoźnika przewozu towaru, do którego pierwotnie sam się zobowiązał nie czyni go spedytorem (w rozumieniu przepisów). Powyższe działanie to jedynie podwykonawstwo, a zlecający oraz zleceniobiorca w takiej umowie pełnią rolę przewoźników.

Zasady umowy spedycji reguluje w całości Kodeks cywilny oraz uzgodniona w oparciu  o jego przepisy umowa zawarta przez spedytora z klientem. Umowa przewozu, w zależności od swojej specyfiki ma dużo bardziej rozbudowaną regulację ustawową. Przewozy realizowane na terenie Polski uregulowane są w ustawie Prawo przewozowe, przewozy międzynarodowe (w sytuacji jeżeli początek i koniec trasy znajdują się w dwóch różnych krajach) uregulowane są w Konwencji CMR. Przewozy kabotażowe, wykonywane w ramach jednego kraju regulują przepisy właściwe dla danego państwa. W konsekwencji jeżeli dana umowa zostanie zakwalifikowana jako umowa spedycji to ww. przepisy nie znajdą do niej zastosowania (np. szczególna zasady odpowiedzialności, terminy przedawnienia, limity odpowiedzialności odszkodowawczej itp.)

Na koniec, jeszcze jedna istotna różnica, przy umowie spedycji nie przewozi się osób. Tymczasem w polskie Prawo przewozowe reguluje również tę materię.

Podsumowując, umowa spedycji ma znacznie szerszy zakres niż umowa przewozu. Jeżeli dana firma oferuje jedynie usługę polegającą na przemieszczeniu towaru – to de facto w obrocie prawnym jest traktowana jako przewoźnik, a nie spedytor.

Radosław Bul