Czas na składanie zastrzeżeń. Terminy przedawnienia

1. Czas na składanie zastrzeżeń według Konwencji CMR

Poruszając problematykę składania zastrzeżeń w Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu towarów, zacząć należy od określenia definicji aktów staranności. Przez zagadnienie aktów staranności należy rozumieć taki ogół czynności osoby uprawnionej, które służą zabezpieczeniu możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń wobec przewoźnika.

Czynności te polegają przede wszystkim na sprawdzeniu w odpowiednim czasie stanu przesyłki, a w przypadku dostrzeżenia jej naruszeń – zgłoszenia zastrzeżeń, zebrania dowodów na fakt powstania szkody, jej rozmiaru oraz okoliczności w których szkoda ta powstała.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 Konwencji CMR jeżeli odbiorca przyjął towar, nie sprawdziwszy z przewoźnikiem jego stanu albo nie zgłosiwszy przewoźnikowi zastrzeżeń, wskazujących ogólnie rodzaj braku lub uszkodzenia, najpóźniej w chwili dostawy, jeżeli idzie o widoczne braki lub uszkodzenia, albo w ciągu 7 dni od dnia dostawy, nie wliczając do tego terminu niedziel i dni świątecznych, jeżeli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne, domniemywa się że nie ma dowodu przeciwnego, że otrzymał towar w stanie opisanym w liście przewozowym.

Zgłoszone w odpowiednim czasie zastrzeżenie powinno być zgłoszone na piśmie i nie powinno ograniczać się zaledwie do słowa „uszkodzenie”. Natomiast szkodą widoczną będzie taka szkoda, która mogła być zauważona przed odbiorem towaru przy dołożeniu należytej staranności. W praktyce będzie to szkoda stwierdzona przy dołożeniu należytej staranności przed rozładunkiem towaru. W przypadku zaś braków niewidocznych szkodą niejawną będzie każda szkoda, której nie można było stwierdzić przed odbiorem. Niewykonanie przez przewoźnika aktów staranności skutkuje domniemaniem prawnym, że dostarczony towar został wydany w stanie opisanym w liście przewozowym. Domniemanie może być obalone dowodem przeciwnym.

Ciężar udowodnienia faktu zgłoszenia zastrzeżenia do towaru w odpowiednim czasie spoczywa na osobie upoważnionej. Odbiorca, aby uchronić się od zarzutu odebrania towaru, który posiada piętno jawnej szkody, bez zgłoszenia zastrzeżenia najpóźniej w momencie odbioru, nie powinien dokonywać pokwitowania odbioru, aż do momentu, w którym będzie mógł stwierdzić stan zewnętrzny towaru. Ponadto, jeszcze przed otwarciem pojazdu, odbiorca powinien dokonać jego zewnętrznych oględzin, aby sprawdzić czy przykładowo plandeka pojazdu nie jest rozdarta, bądź nie ma naruszeń plomb. W przypadku stwierdzenia takich naruszeń powinien zaprzestać samodzielnego wykonywania dalszych czynności.

Zgodnie z Konwencją przewoźnik i odbiorca powinni udzielać sobie wzajemnie wszelkich możliwych ułatwień przy dokonywaniu potrzebnych sprawdzeń i ustaleń. Jeżeli jednak przewoźnik odmawia odbiorcy udziału w sprawdzaniu towaru, odbiorca w celu udowodnienia powstanie szkody powinien dokonać takich czynności jak spisanie jednostronnego protokołu, utrwalenie momentu otwarcia pojazdu oraz rozładunku na zdjęciach lub filmie video.

2. Terminy przedawnienia roszczeń na podstawie artykułu 32 Konwencji CMR

W Konwencji CMR wyróżnia się dwa terminy przedawnienia roszczeń, które mają bezwzględnie wiążący charakter. Terminy te nie mogą być w żaden sposób skracane lub przedłużane, ponieważ zgodnie z artykułem 41 niniejszej Konwencji z zastrzeżeniem postanowień artykułu 40 jest nieważna i pozbawiona mocy każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji. Nieważność takich klauzul nie pociąga za sobą nieważności pozostałych postanowień umowy.

Pierwszym, podstawowym terminem jest termin roczny, którego bieg rozpoczyna się od momentów wskazanych w postanowieniu artykułu 32. Drugim terminem jest termin trzyletni. Termin trzyletni obowiązuje jeżeli mamy do czynienia ze złym zamiarem lub niedbalstwem, które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy uważa się za równoznaczne ze złym zamiarem.
Rozpoczęcie biegu terminów przedawnienia.

Artykuł 32 wyróżnia 3 momenty rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń z tytułu umowy przewozu:

1. W  przypadku częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy – termin biegnie począwszy od dnia wydania.

2. W przypadku całkowitego zaginięcia – począwszy od trzydziestego dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo, jeżeli termin nie był umówiony – począwszy od sześćdziesiątego dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika;

3. W pozostałych przypadkach – począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.

Skutki przedawnienia roszczeń

Skutki przedawnienia roszczeń reguluje artykuł 32 ust. 4 Konwencji. Stosownie do tego przepisu roszczenie przedawnione nie może być więcej podnoszone nawet w postaci powództwa wzajemnego lub zarzutu. Okoliczność ta powinna być brana przez sąd z urzędu, a nie na zarzut strony pozwanej. Przepisy Konwencji wyłączają również zastosowanie przepisów wewnętrznych, dopuszczających potrącenie wierzytelności przedawnionej. Nie oznacza to jednak, że roszczenie przedawnione wygasa. Jeżeli zostanie spełnione, nie będzie stanowić świadczenia nienależnego.

Julita Woźniak